İş Arkadaşlarıyla İyi İlişkiler: Colleague, Rapport ve İyilik Kavramları

Bu başlığı İngilizce atıyor olsaydım, How to Build Rapport with Colleagues demek isterdim.

Şayet iki kelimeye odaklanmak istiyorum.

“Colleague”

Birincisi Colleague; yani İş Arkadaşı. Aslında bu kelimeyi Türkçe’ye çevirirken arkadaş tabirini kullanmamızın sebebi, bu boşluğu dolduran daha iyi bir kelime bulamamamız. Özünde colleague lafı, nispeten tarafsız bir laf. Aslına daha yakın ve daha tarafsız çevirisi de, iş yerinden tanıdığım, birlikte çalıştığım insan olmalı. En doğru ve net olanına niyetlenirsek bundan sonra “iş tanıdığı” demek gerekir. Ancak bu neden doğru bir fikir değil (kulağı tırmalamasının dışında) az sonra bahsedeceğim.

Yani arkadaş olmanın karşılıklı istek ve keyif almayı getirdiği varsayımına dayandığımızda her colleague arkadaş değildir diyebiliriz. Hatta insanın yüzünü görmeye tahammül edemediği ve birlikte çalıştığı kişiler olduğunu düşününce (kimin yok?), işyerinden tanıdığımız her insanın “iş arkadaşı” olması da garipleşiyor. Deyiş, kendisine ters bir anlam kazanmış oluyor.

Ancak biliyorsunuz, bizim kültürümüz biraz farklı, biraz kendine has, biraz garip. Bu yüzden Dünya’nın çoğu yerinde iyi işleyen ve çalışan ürünler ya da hizmetler, Türkiye’ye doğru danışmanlık almadan geldiklerinde bocalıyorlar. Doğru yerelleştirme sürecine yaşayamazlarsa da “bize uymaz” diyerek reddediyoruz.

Türkiye, bireysellik-kolektiflik skalasında, kolektif tarafa daha yakın. (Bkz. Hofstede – Culture Research – Turkey) 100’ün tam bireysel, 0’ın tam kolektif olduğu bir cetvelde, Türkiye 37’de. Yani ortanın kolektife dönük tarafında.

Birercümleyle bireysellik ve kolektifliği tanımlayacak olursak şöyle diyebiliriz. Bireysel toplumlarda kişiler kendilerinin ve yakın ailelerinin başını çağresine bakarlar; özgürlük, kişi, bireysellik, başarı vb. ön plandadır. Kolektif toplumlarda kişiler onlara güvence sağlayan gruplara sadakat duyarlar, uyum, takımın parçası olma ve aidiyet daha önemlidir, bireysel özgürlüklerden feda edilir.

Arka plan bu, iş hayatımız da bunun bir sentezi. Bireysel birçok öğe var. Nihayetinde maaşı bireysel alıyoruz. Hakkımızdaki işe alım ve işten çıkarma kararları bireysel. Performansımız bireysel değerlendiriliyor…  Tüm bunlara rağmen, iş ortamında geçirdiğimiz her an, bu toplumun bir parçası olarak bu kolektif eğilimlerin de bir parçasıyız. Bu duygu ve düşünceleri, kültürün bu kolektif etkisini kendimizden kesip atma şansımız yok. Sosyal alanda gerekli tüm davranışları belirleyen en büyük kuvvetin “kültür” olduğunu hatırlayalım. Bizim kültürümüzde uyum, takımın parçası olmak, “çıkıntı olmamak”, güç ilişkilerine saygı duymak hep bu yüzden, bireysel başarıdan daha önemli.

Tüm bunları ise çok daha basit yorumlamak mümkün:

“Türkiye’de, çalıştığınız iş ortamında, insanlarla arkadaş olmak zorundasınız. Arkadaş olmak istemeyebilirsiniz.  O zaman da arkadaş gibi davranmak zorundasınız.”

Batı iş kültürünü çok içselleştirmiş istisnai şirketler olmakla birlikte; Türkiye’de şirketlerin ezici çoğunluğunda bu gerçek doğruluğunu korur. Eğer “ben tam bir profesyonelim, sadece işimi çok doğru yaparım, iş dışı samimiyete gerek görmem,” düşüncesiyle iş hayatına başladıysanız, bunun negatif sonuçlarıyla karşılaşmış olmalısınız. Bu yazıyı okuyanlar arasında, ne demek istediğimi çok iyi anlayanlar var, eminim. Şahsen benzer bir gelişim sürecini ben de yaşadığımı söyleyebilirim.

Özetle, Türkiye’de çalışıyorsanız, colleague olmaya çalışmayın, iş arkadaşı olmaya çalışın. Hayatınız daha kolay olacak, başarınız daha hızlı gelecektir.

“Rapport”

Odaklanacağım ikinci kelime ise Rapport. Türkçe’ye sıklıkla arkadaşça dostça ilişki, ahenk, uyum, anlaşma olarak çeviriliyor.  İngilizce içindeki orjinal tanımı ise şu şekilde: Kişilerin veya grupların bir ötekinin duygularını, düşüncelerini iyi anlayarak, harmoni içerisinde iyi iletişim kurabilmesi.

İşte bu! İş hayatındaki en önemli şey! Arayıp bulamadığımız, bulduğumuzda sürdüremediğimiz, sürdürdüğümüz de ise bizi en büyük başarılara götüren şey.

Rapport kültüre özgü değil. Asya’dan Amerika’ya, İzlanda’dan Afrika’nın Güney ucuna, Dünya’nın neresinde iş yaparsanız yapın, en çok ihtiyacınız olan beceri.

Yeni girdiğiniz bir iş ortamında bunu kurmak, geliştirmek, sağlamlaştırmak en önemli hedeflerinizden bir tanesi olmalı. Birisiyle Rapport geliştirmiş olmak, o kişiyi sevmek, onunla arkadaş olmak ve birlikte iyi vakit geçirmekle kuvvetlenir. Ancak koşulsal olarak ona bağlı değil. Yani böyle birisiyle yakın arkadaş olmayabilirsiniz, ortak ilgi alanlarınız olmayabilir, beraber zaman geçirmeyebilirsiniz. Fakat kafasının nasıl çalıştığını anlarsınız, düşünce süreçlerini hızla çözersiniz, ve tabi ki, ne zaman ne duygu yaşadığını çözümleyebilirsiniz. (İş hayatındaki çoğu karar ve iletişimin düşünceden çok duyguya bağlı olduğunu da burada tekrarlamış olalım.)

Peki Nasıl? İş Ortamında İyi İlişkiler Geliştirmek, İyi Arkadaşlıklar Edinmek, Dayanışma Yaratmak Nasıl Mümkün?

(1) İyilik yapma fırsatını kaçırmayın! Artı eksi hesabını bırakın. Aldığınızdan çok verin.

İş hayatının bize öğrettiği ilk ve en büyük yanlış; “Karşılıksız bir şey yapma”dır. İnsanın iç dünyası böyle denklemlerle işlemez ki! Unutmayın, sizin gibi, her diyalogda karşınızdaki kişi de bir insandır. Ve kendisine şu soruyu sürekli sorar. “Karşımdakinin amacı ne? Gizli niyeti ne? Motivasyonu ne? Bu yaptığını neden yapıyor?” Eğer diyalog halinde bulunduğunuz kişi bu sorular sonucunda sizin bir çıkar veya bir “karşılık” için bir davranışta olduğunuza kanaat getirirse, tüm tavrını buna göre alır. Bu yüzden karşılıksız iyilik yapın. Bir iyilik yaparken ki amacınız, karşı tarafın hayatını kolaylaştırmak ve ona içtence “yardımcı olmak” olsun. Bu şekilde emin olun, siz farkında olmazasanız da insanlar da çokça “yardım kredisi” biriktirirsiniz. Bu kendiliğinden olur. Gün geldiğinizde hayatınızı kurtarır.

(2) İnsanların bir sorununu çözme, yardımcı olma fırsatını kaçırmayın.

Birisine yardımcı olmak için sizden yardım istemelerini beklerseniz, bu an çoğu kişi için hiç gelmeyebilir. Türkiye’deki iş hayatı genel kültürü yardım isteme üzerine kurulu değildir, bu yüzden de yardım istemek (yanlışça) bazı insanlar tarafında zayıflık olarak algılanabilir. Bu sebeple iyi gözlemleyin. Kimin hayatını nasıl kolaylaştırabileceğinizi, kime nası yardımcı olabileceğinizi, bir probleminin çözümüne nasıl katkıda bulunabilieceğinizi düşünün. Buna aktif olarak kafa yorun. Birisinin önemli bir derdine derman olma penceresini yakaladığınızda da tereddüte girmeyin, aksiyona geçin!

(3) Sizi sömüren insanlara sınır çekin.

Sömürüyü ve başka insanların emeğini kullanmayı ana iş stratejisi olarak belirlemiş insanlar her iş ortamında vardır. Bunların kim olduğunu tespit edin ve duvar çekin. İlişkinizi profesyonel seviye de tutun. Bu insanlara edeceğiniz yardımın onlara da faydası yoktur, size de.

(4) İnsanların saygısını kazanın.

İnsanların sizi sadece sevmesi, ve yardıma hazır olduğunuzu bilmesi yetmez. Aynı zamanda size saygı duymaları da gerekir. İnsanlar size saygı duymalılar ki, zor anlarında size güvenebilsinler. Sizin, yardım istenecek konuda uzmanlığınıza inansınlar. Bunun için ise herkese aynı şekilde yaklaşamazsınız. Bazı insanlar ağırlıklı olarak bilgiye (hem teknik iş bilgisi, hem genel bilgi seviyesi) saygı duyarlar. Bu insanlara bilgili olduğunuzu göstermekten çekinmeyin. Yeteri kadar bilgili değilseniz ise, hiç durmak yok, hemen o konuya ilişkin bilgi dağarcığında zenginleşmelisiniz. Bazı insanlar ise ağırlıklı olarak duygu ve sevgi üzerinden saygı duyarlar. Özellikle Türk kültüründe sevgi ve saygı birlikte gider. Herkesin gönlünü bilgiyle alamazsınız. Bu durumlarda en işe yarayan yöntem, açıklık, duyguları yaşarken şeffaflık ve içtenliktir.

(5) Her insan nasıl farklıysa, her insanla iletişim şeklinin farklı olması da doğaldır.

Her insana karşı aynı davranmak ve aynı tavrı takınmak, sağlam bir karakterin göstergesi değildir. Benzer şekilde, farklı insanlarla farklı şekillerde iletişim kurmak bir karaktersizlik göstergesi değildir. Her insan farklı tepkilere daha iyi cevap verir, her insan farklı şekillerde iletişim kurar, her insanın ilgi alanları farklıdır.

(6) Karşınızdaki kişilerin ilgi alanlarını tanıyın.

İnsanların öncelik ilgi alanlarının “işleri” olmayabileceğini dikkate alın. Zaten günün büyük bir kısmını işle geçiriyorlar! Herkes işine aşık olmayabilir, işle ilgili konuşmak ve düşünmekten sıkılmış olabilir. Bu yüzden, kişilierin iş dışındaki ilgi alanlarını keşfedin, bu konularla ilgili konuşma fırsatlarını kaçırmayın. Kimi iş arkadaşınız değişik yemek tarifleri denemekten, kimi bonzai ağaçları yetiştirmekten, kimi deneysel müzikten, kimi graffiti tasarlamaktan hoşlanıyor olabilir. Bunları her biri sadece iş için değil, sizin için de zenginliktir. Kıymetini bilin.

(7) Karşınızdaki kişilerin karakter yapısını tanıyın.

Türlü türlü kişilik yapısının olduğunu unutmayın. Bazı insanlar güvenecekleri, bazı insanlar onları güçlü hissettiren, bazı insanlar takip edecekleri kişiler ararlar. Tabi ki karşıdakinin kişilik yapısını tanımak bir beceridir ve bu saydığım maddeler arasından en zorudur. Ne yazık ki birkaç pratik öneriyle de halledilebilecek bir konu değildir. Ancak başlangıç için şu kaynaklar üzerine çalışabilirsiniz: İnsan Sarrafı Olmak İçin Kaynaklar

(8) En önemlisi: İltifat etme fırsatını kaçırmayın!

Bir iltifat içinizden gelmiyorsa etmeyin. İnsanların çok büyük çoğunluğu, yapay iltifatın kokusunu metreler ötesinden alırlar. Bu sizi yakınlaştırmaz, aranızdaki mesafeyi arttırır. Laf olsun diye kimseye iltifat etmeyin. Ancak bunun yanında, ne zaman bir kişi ile ilgili olumlu bir şey düşündünüz, filtresiz bir şekilde paylaşın. İnsan kendini kötü şeyler söylerken frenlemeli, güzel şeyler söylerken değil.

Okuyuculara not: 2016 yılını bitirirken yeni bir yazı dizisi oluşturmaya karar verdim. Şu ana kadar teker teker yazdığım yazılardan farklı bir şey olacağını tahmin ediyorum. Okuduğunuz yazı, yedi parçadan oluşmasını planladığım “Kurumsal Hayatta Rehber” bütünlüğünde olacak yazı dizisinin ikinci yazısıydı. Bir sonraki bölümler de, İşte Anlam Arayışı, Performans Görüşmeleri ve İstifa-Çıkış Süreci  gibi konuları inceleyeceğim. Derinlemesine araştırmamı ve yorumlamamı/yazmamı istediğiniz bir konu olursa, lütfen yorum kısmında bana önerin. Bu diziyi ilgili olacağını düşündüğünüz kişilerle paylaşın.