Bilgisayarımın derinliklerindeki eski dosyaları tararken beni şaşırtan bir dökümana rastladım ve bana bilgisayar kullanımı ile toplumsal gelişim arasındaki bağlantıları ve düşüncelerimi hatırlattı. Başlığı şu şekilde “Öğrenen Toplumlar: Hanehalkı Bilgi İletişim Teknolojilerinin Bir Sosyolojik Gelişmişlik Göstergesi Olarak Kullanılması”. Sorduğu ana soru ise şu:

Bilgi İletişim Teknolojileri (Bilgisayar Kullanımı) bir Toplumsal Gelişmişlik Göstergesi olarak kullanılabilir mi?

Bu karşıma çıkan, yüksek ideallerle, inanarak ve özenerek yazdığım yüksek lisans tezimden başkası değildi. Tabi ki beni şaşırtan noktalardan biri aradan uzun yıllar geçmiş olmasına rağmen o gün koyduğumu başlığa yani “Öğrenen Toplumlar” vurgusuna hala tutunuyor olmam ve bunun önemli olduğunu düşünüyor olmam. Çünkü çok yakın tarihte kurmuş olduğum şirketimin adı da “Düşünen Toplum”. Şirkete bu ismi verirken bu tezi yazdığımı hatırlamıyordum bile.

İşte bu tarz bağlantılar oturup tek tek düşünerek planlayarak gerçekleşmiyor. Ben bunu gerçekten içinizden gelen ve tutkulu olduğunuz konuları keşfetmek ve bu keşfi hayatın farklı alanlarında yapmaya çalışmaya bağlıyorum.

Sözü daha fazla uzatmadan Galatasaray Üniversitesi’nde yazdığım bu teze geçelim. Bunu, bilgisayara kullanımına ve internetin hayatımızdaki etkisine ait bilimsel bir araştırma olarak internet dünyasına açıyorum ve buradan paylaşıyorum. Açık kaynak bir çalışma olarak değerlendirebilir ve referans vererek anlam bütünlüğünü bozmayacak şekilde kopyalayabilir ve paylaşabilirsiniz.

Bilgisayar ve İnternet Kullanımına Dair Bilimsel, Sosyolojik Bir Araştırma

Öğrenen Toplumlar: Hanehalkı Bilgi İletişim Teknolojilerinin Bir Sosyolojik Gelişmişlik Göstergesi Olarak Kullanılması,

Ozan Dağdeviren

Önsöz

Bu araştırmanın amacı, Bilgi İletişim Teknolojileri’nin (BİT), bir toplumsal gelişmişlik göstergesi olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktır. Bunun için ilk olarak BİT kavramı ve toplumsal fonksiyonu, ardından “gelişmişlik” kavramından kast edilenin ne olduğu inclenmiştir. Bu araştırmanın üzerine kurulu olduğu, temel fikir, BİT kullanımının toplumsal gelişmişlik göstergesi olarak kabul edilen birçok etken ile doğrudan ve dolaylı olarak bağlantılı olduğu, bu etkenleri etkilediği kadar onlardan da etkilendiğidir. Bu sebeple araştırma, bir ülkede hanehalkı bazında BİT kullanımının o ülkenin vatandaşlarının sosyo-ekonomik, kültürel ve eğitimsel gelişimini öngördüğünü ve BİT adaptasyonunun gelecek gelişimin koşullarını oluşturma kapasitesine de bağlı olarak bir gelişmişlik göstergesi olarak değerlendirilebileceğini öne sürmüştür. Sonuç olarak ulusal ve küresel boyutta politika belirlenmesinde önemli rol oynayan çoğu ekonomik veri ağırlıklı gelişmişlik endekslerinin yetersiz olduğuna ve bu alanda yeni değişkenlere ihtiyaç olduğu sonucuna varılmış ve BİT kullanımın toplumsal gelişmişlik ölçümünde geçerli bir kriter olabileceği netleştirilmiştir.

Buradan “BİT Kullanımı” derken aslında basit haliyle Bilgisayar Kullanımı ve İnternet Penetrasyonu’nu kastediyoruz.

Giriş

Çalışmanın ilk bölümünde, yapılan araştırmanın amaçları ve bu kapsamda ne tür kaynaklardan yararlanıldığına ilişkin bilgiler sunulacak, özellikle ‘gelişmişlik’ kavramı üzerinde durularak genel değerlendirmelere yer verilecektir. Bu bölümde ayrıca, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin gelişim amacıyla ne yönde kullanıldığına ilişkin veriler sunularak bu ölçümün tarihine ilişkin bilgiler detaylandırılacaktır.
İkinci bölümde ise, araştırmada kullanılan veriler ortaya konularak açıklık sağlanacak, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin gelişmişlik endeksi olarak ele alınıp alınmayacağı sorusuna cevap aranacaktır. Bu yönde temel sosyolojik değişkenler üzerinden Bilgi İletişim Teknolojileri erişiminin sonuçları incelenecektir.
 Çalışmanın son bölümü ise, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin kullanımının sosyal boyutlarına ayrılmakta, bu kapsamda toplum üzerindeki etkisine ilişkin önemli görülen noktalara değinilerek dijital uçurum kavramı detaylandırılacaktır.

Bu Araştırmanın Amacı Nedir?

Bu araştırmanın amacı, Bilgi İletişim Teknolojileri’nin (BİT), bir toplumsal gelişmişlik göstergesi olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktır. Bunun için ilk olarak BİT kavramı ve toplumsal fonksiyonu, ardından “gelişmişlik” kavramından kast edilenin ne olduğu incelenecektir. Bu araştırmanın üzerine kurulu olduğu, öne sürülen temel fikir, BİT kullanımının toplumsal gelişmişlik göstergesi olarak kabul edilen birçok etken ile doğrudan ve dolaylı olarak bağlantılı olduğu, bu etkenleri etkilediği kadar onlardan da etkilendiğidir. Bu sebeple araştırma, bir ülkede hanehalkı bazında BİT kullanımının o ülkenin vatandaşlarının ekonomik, kültürel ve eğitimsel gelişimini öngördüğünü ve BİT adaptasyonunun gelecek gelişimin koşullarını oluşturma kapasitesine de bağlı olarak bir gelişmişlik göstergesi olarak değerlendirilebileceğini öne sürmektedir.
Hem küresel, hem de ulusal boyutta yaşam standartlarının arttırılması ve temel ihtiyaçların tespiti/giderilmesi şüphesiz tartışılmaz öneme sahiptir. Ancak, gelişim adına doğru adımların atılması ve geliştirilecek ulusal ve küresel politikaların verimliliği için öncelikle doğru gelişmişlik ölçütlerinin sağlayacağı yanıltıcı olmayan, uzun dönemde ve küresel olarak farklı coğrafyalarda geçerli olacak veriye ihtiyaç vardır. Örneğin, sadece ekonomik gelişim veya Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) üzerinden yapılanan bir hesaplamayı takip eden çözüm politikaları yine sorunun ölçüm yöntemi kadar kıt sonuçlar getirecek ve etkisiz olacaktır. Daha karmaşık sosyal meselelerde ilerleme kat edebilmek için daha karmaşık göstergelere ihtiyaç vardır.
Hanehalkı BİT kullanımı, sadece kendi başına nihai bir gelişmişlik göstergesi olarak kullanılamaz. Öte yandan, şu andaki göstergeler de kendi başlarına yeterince net bir resim çizememektedir. Bu yüzden gelişmişlik ölçümünde daha yeni ve karmaşık göstergelere acil ve büyük bir ihtiyaç vardır. Hanehalkı BİT kullanımı diğer sosyal ve ekonomik değişkenler ile birlikte yapılacak bütünsel değerlendirmenin parçası olmalıdır. Ek olarak, gelişmişlik ölçütlerini derinleştirmek ve çeşitlendirmek için de konuya ilişkin akademik çaba gösterilmeli ve ölçüt kriterlerine olası eklemelere açık olunmalıdır.
Karmaşık sosyal gerçeklikleri basite indirgenmiş göstergelerle net anlamak mümkün değildir ve “toplumsal gelişmişlik” kavramı şüphesiz karmaşık ve titiz yaklaşım gerektiren bir kavramdır. O halde bu kavramın ölçümünde kullandığımız ölçütlerin de aynı ihtiyacı yansıtması gerekir. Bu araştırma, bu amaca katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

Araştırmanın Tamamını Buradan İndirebilirsiniz:

Bİlgi İletişim Teknolojileri – Sosyolojik Gelişmişlik Bilimsel Makale